Gatunki herbaty – rodzaje i odmiany

Większość konsumentów przyzwyczaiła się do odróżniania herbat głównie w zależności od obszaru, z którego pochodzą: herbata chińska, indyjska, cejlońska itd., uważając jej przynależność geograficzną za główną cechę określonego gatunku herbaty. Wielu ludzi sądzi, że w każdym z tych obszarów geograficznych rosną botanicznie różne, specjalne gatunki krzewu herbacianego. Pogląd ten jest błędny. Jedyny z botanicznego punktu widzenia gatunek rośliny herbacianej może dawać przy różnej obróbce fabrycznej całą ogromną różnorodność gotowych herbat, które obecnie zna ludzkość – kilkaset, a nawet tysiące gatunków handlowych.

Wszystkie odmiany herbat dzielą się, jak już wspomniano, na cztery rodzaje:  herbaty czarne, herbaty zielone, herbaty czerwone i herbaty żółte. Taki podział nie jest uwarunkowany tylko czysto zewnętrznym wyglądem i różnicą w zabarwieniu suchej herbaty, a zwłaszcza naparu. Kolor jest jedynie zewnętrznym odbiciem różnic w biochemicznych procesach obróbki liści herbacianych, co w ostatecznym wyniku ma wpływ na skład chemiczny oraz podstawowe cechy smakowe i aromatyczne każdego rodzaju herbaty.

Gatunki herbatyPodczas gdy w procesie produkcji czarnych herbat liście herbaciane przechodzą przez takie stadia obróbki, jak więdnięcie, zwijanie, fermentacja i suszenie (lub skrócona fermentacja plus obróbka cieplna), to przy produkcji herbat zielonych są wykluczone zupełnie dwa stadia — więdnięcie i fermentacja. Dąży się przy tym specjalnie do tego, ażeby zapobiec jakiejkolwiek przypadkowej fermentacji podczas innych stadiów obróbki. Tak więc czarna (fermentowana) i zielona (niefermentowana) herbata są jakby biegunowymi rodzajami, ponieważ u podstaw ich produkcji leżą diametralnie przeciwne zasady biochemiczne.

Dlaczego herbaty czerwone są bliższe herbatom czarnym, a żółte – zielonym?

Herbata czerwona i żółta są rodzajami pośrednimi między herbatą czarną i zieloną. Obydwie ulegają fermentacji, ale w niepełnej, niedoprowadzonej do końca formie. Dlatego też nazywa się je niedofermentowanymi lub półsfermentowanymi herbatami, co jest ich cechą charakterystyczną.

Stopień fermentacji jest przy tym wyraźniejszy w herbatach czerwonych niż w żółtych, w których procesy fermentacji przebiegają opieszale, ubocznie z innymi procesami.

Każdy z tych czterech podstawowych rodzajów herbaty dzieli się, w zależności od charakteru obróbki mechanicznej liści, na odmiany. Na przykład czarne i zielone herbaty mogą być sypkie lub prasowane.

Herbata sypana

Herbata sypka jest najbardziej rozpowszechniona ze wszystkich herbat wśród mieszkańców kuli ziemskiej. Jest to masa oddzielnych, nie związanych ze sobą listków herbaty, rozsypanych do zamkniętych opakowań (metalowych lub papierowych), w różnych ilościach, w zależności od przyjętych w danym kraju norm: po 5; 10; 15; 20; 25; 40; 50; 75; 100; 110; 135 (ćwierć funta), 200; 220 ; 226,5 (pól funta), 250; 440; 453 (funt), 500 i 1000 gramów.

Herbata prasowana

Mniej znane są szerokiemu ogółowi odbiorców herbaty prasowane, mające postać brykietów, sporządzonych przez sprasowanie pod ciśnieniem listków herbaty o różnej jakości — od okruchów herbacianych do grubych liści, a nawet gałązek herbacianej rośliny. Herbata prasowana ma dość wąski, ściśle lokalny krąg odbiorców spośród narodów Środkowej i Centralnej Azji, Dalekiego Wschodu i mieszkańców Dalekiej Północy. Brykiety te mogą mieć postać tafelek, cegiełek, walców, kulek, tarczek lub mieć mniej lub więcej dziwaczne kształty (na przykład „jaskółcze gniazda”) i osiągać wagę od 100 i 250 gramów do 2,5 i więcej kilogramów (znane są brykiety o wadze do dwóch pudów, co odpowiada 32 kg).Pu-erh - herbata prasowana

Herbaty sypkie i prasowane mają swoje odmiany w zależności od formy obróbki, postaci zewnętrznej i wymiarów liści.

 

Czarna herbata sypana – klasyfikacja jakości

Klasyfikacja herbat czarnychCzarne, sypkie herbaty dzieli się według wymiarów listków na: liściaste (grube), łamane (średnie – Broken) i drobne (odsiew, okruchy, pył — Dust). Ponadto grube i średnie herbaty dzieli się według rodzaju liścia, to jest według jego wskaźników jakościowych, zależnych od surowca i obróbki fabrycznej, na kilka kategorii lub stopni. Tak więc czarne liściaste herbaty dzieli się na cztery stopnie: Flowery Pekoe (FP), Orange Pekoe (OP), Pekoe (P), Pekoe Souchong (PS). Herbata średnia ma również cztery stopnie: Broken Orange Pekoe (BOP), Broken Pekoe (BP), Broken Pekoe Souchong (BPS), Pekoe Dust (PD). Wreszcie drobne herbaty dzieli się na Fannings (Fngs) — odsiew i Dust (D) — okruchy.

Gradacja ta daje pełny obraz asortymentów gatunków fabrycznych czarnej sypkiej herbaty -półproduktu, ponieważ jest jedyną ogólnie przyjętą międzynarodową klasyfikacją fabrycznych marek herbaty. Ukształtowała się ona stopniowo w przeciągu drugiej połowy XIX wieku i dopiero w początkach XX wieku przyjęła swoją obowiązującą do dziś formę. U podstaw jej terminologii (nazw stopni lub rodzajów listków herbaty) leżą zangielszczone nazwy chińskie i pewne terminy angielskie.

Zielona herbata sypana

Zielone, sypkie herbaty dzieli się w zależności od wielkości liści jedynie na dwie kategorie: na herbaty o liściach całych i łamanych (Broken). Natomiast w sposób bardziej złożony rozróżnia się je według rodzajów zwinięcia liści (nie mylić z jakością zwinięcia).

Herbata zielona - prochowaNa przykład liść może być zwinięty wzdłuż swojej osi w rureczkę, tak że źdźbło herbaty przypomina maleńką, lekko zgiętą, suchą trawkę. Jest to najbardziej typowy rodzaj zwinięcia, charakterystyczny zarówno dla czarnych, czerwonych, żółtych, jak i w znacznej części dla herbat zielonych. Na równi z omawianym, herbata zielona może mieć również i inny sposób zwinięcia: w poprzek osi liścia, w formie ziarnka grochu, kaparu lub maleńkiej kuleczki o nieregularnym kształcie (śrucinki) i taka herbata w obrocie handlowym nosi nazwy: perełkowa, kaparowa, prochowa. Liście mogą być również nie zwinięte, a po prostu zmięte, zgniecione i herbata wtedy nazywa się płaską. Kilka jej gatunków znanych jest w Chinach i Japonii. Wszystkie te, wydawałoby się nieznaczne różnice w kształcie i zewnętrznej postaci gotowego źdźbła herbaty odbijają się jednak na jej smaku i aromacie, nadają jednemu i drugiemu nowe, odróżniające je od innych gatunków odcienie.

Gatunki herbat prasowanych

Jeszcze bardziej widoczne są różnice w kształcie herbat prasowanych. Spośród nich rozróżnia się herbaty prasowane cegiełkowe, tafelkowe i tabletkowane. Ważny tu jest oczywiście nie zewnętrzny kształt — cegiełki, tafelki, czy tabletki – a charakter liści poddawanych prasowaniu.Herbata prasowana

Do prasowania herbat cegiełkowych stosuje się najgrubszy materiał, do prasowania herbaty tafelkowej – materiał drobniejszy, a do przygotowywania tabletek — jeszcze drobniejszy (puder herbaciany).

Wszystkie przedstawione rodzaje herbat (czarne, zielone, czerwone i żółte) i ich odmiany (sypkie, prasowane oraz ekstrakty) dzielą się jeszcze w zależności od kraju, który je produkuje (chińskie, indyjskie, japońskie, cejlońskie, radzieckie itd.) lub według rejonów, w których rosną (asamskie, darjeelińskie, uji, gruzińskie, azerbejdżańskie). Należy przy tym pamiętać, że w pewnych rejonach produkuje się tylko określony rodzaj lub odmianę herbaty i że wskazanie rejonu, w którym herbata rośnie daje już wyobrażenie o rodzaju lub odmianie gotowej herbaty.

Wiadomo, że w ramach każdej odmiany istnieje podział na liczne gatunki handlowe, różniące się charakterystycznymi, indywidualnymi cechami aromatu i smaku, a głównie stopniem jakości gotowej herbaty w porównaniu z inną herbatą tej samej odmiany.

3 komentarze do “Gatunki herbaty – rodzaje i odmiany

  • 27 lipca 2015 o 18:03
    Bezpośredni odnośnik

    W PRL sprzedawało się granulowaną, gruzińską, bo „z bratniego kraju”. Czasem pojawiał się też „Oolong”, o dość kiepskiej jakości. Wówczas mało kto myślał o takiej różnorodności form tego napoju.

    Potem pojawiły się „Saga” i rozmaite „Assamy” czy „Junnan”, liściaste. Jeśli pojawiały się tu i ówdzie jakiekolwiek granulowane, to „herbatki” (choć koło herbaty to nawet nie stało) owocowe dla dzieci. Teraz już chyba nie są tak popularne jak 20-15 lat temu.

    A dziś, do wyboru, do koloru, co kto chce.

  • 16 sierpnia 2017 o 11:28
    Bezpośredni odnośnik

    najlepsze herbaty moim zdaniem ma basilur które do niedawna było jeszcze mało promowane ale ostatnio zauważyłam tą firmę w Auchan więc powoli ukazują sie na większym rynku. polecam

  • 6 listopada 2017 o 14:23
    Bezpośredni odnośnik

    Ja nabardziej lubię czarną, ale z jakimiś dodatkami, np. karmelową! Najlepszą karmelową ma teekanne, o goshhh jaka ona jest pyszna.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *